SOKRATES ’İN SAVUNMASI – Platon

SOKRATES

“İyice bilin ki bir değil bin kez ölmem gerekse de

doğru bildiğimi yapmaktan vazgeçmeyeceğim.”

Sokrates’in Savunması eseri Platon tarafından yazılmıştır. Günümüzden 2420 yıl önce Sokrates’in, bir grup üst düzey Atinalı tarafından, şehrin tanrılarına inanmayışı ve gençlerin ahlakını bozması gerekçesiyle suçlanışını, yargılanışını, cezalandırılışını anlatır.

24 yüzyıl öncesinde gerçekleşen bu mahkeme süreci, hukuki ve siyasi açıdan günümüz normlarının oluşmasına öncü kabul edilir.

Sokrates, başta öğrencisi Platon olmak üzere Yunan gençleri üzerinde artan bir etki yaratan bir filozoftur. Sivri dilli nüktedan filozof, hayatını insanlığa adayarak, “felsefe yapmak” üzerine şekillendirirken; sorgulayıcılığı ve döneminin önemli kişilerine yönelttiği eleştirileriyle birçok düşman kazanır. İdamının altında yatan temel ve görünür neden budur.

Sokrates, yazılı bir kaynak bırakmadığı için yaşamı ve düşünceleri ile ilgili bilgiler, Aristophanes, Platon ve Ksenophon gibi kendinden sonra gelen filozofların yazdıkları ve anlattıklarıyla günümüze ulaşmıştır.

Nosce Te Ipsum – Kendini Bil, Kendini Tanı

Dünya felsefe tarihinin temel taşı kavramlarını oluşturduğu düşünce yolculuğunda, her zaman kendinden daha bilge birini bulmaya çalışır. Politikacılarla, şairlerle, ozanlarla, ustalarla ve zanaatkârlarla görüşür. Fakat kimsenin her şeyi tam ve eksiksiz olarak bilmediği fark eder.

Kendisinin de bir şey bilmediğinin farkında olduğundan kendini onlara göre daha bilgili varsayar. Çünkü kendisi en azından hiç bir şeyi bilmediğinin farkındadır.

Bu düşüncesini de şöyle ifade eder:

” Onlar gibi bilgin, onlar gibi de bilgisiz olmaktansa,

bilgilerini de, bilgisizliklerini de edinmeyip

olduğum gibi kalmak daha iyi değil mi?”

Sokrates felsefesi ve düşünce tarzı, gerçek doğruyu aramak üzerine kuruludur. Bu arayışta yarattığı

sorgulama yönteminin döngüsü,  “Sokratik Yöntem” olarak adlandırılır. Kendinden sonra gelen birçok filozof ve bilim insanını etkisi altına almıştır.

Sokratik Yöntem

Üç aşamadan oluşan bir sorgulama yöntemidir:

• Yanlışları ve mantıksızlıkları eleme
• Maieutic yöntemle, (Sokrates’in yarattığı diyalektik yöntemle)  basit ve saf sorulardan elde edilen cevapların yansımasından, belli bir konudaki gerçek bilgiyi ortaya çıkarma
• Daimonion ile tanrısal ve tinsel dayanağını oluşturma

Sokrates’in Savunması

Beşyüzler Meclisi olarak anılan mahkeme, Atina’da, otuz yaş üzeri mülk ve köle sahibi erkekler arasından kurayla seçilmiş 501 Atinalı tarafından kurulur. Jüri sistemli yargılamanın temelini oluşturur. Ceza yargısının amacı arasında yer alan kamu düzenini ve güvenliğini, hukuk devletini, toplum barışını korumak Beşyüzler Meclisi’nin önemli görevleri arasındadır. Fakat, Sokrates’in yargılanmasında Meclis, bu görevlerini yerine getirmek yerine siyasi etkiler ile karar vermiştir.

Makale, suçun şahsiliği, tanık, delil, taksir, savunma hakkı, kamu düzenini bozma gibi kavramları işlerken dönemin hukuk düzeni ve kanunlarını gözler önüne serer.

Sokrates’in savunmasında davayı açan suçlayıcılar; Meletus, Anytus ve Lycon’dur. Suçlanan Sokrates’tir ve savunmasını iki bölümde yapar.

Birinci bölümde, o anki suçlayıcıların iddialarını konu alır. İkinci bölümde ise eskiden beri, Atinalıları kendisi aleyhine tahrik edenlere karşı savunma yapar.

Savunması sırasında  “O halde, Atinalılar, siz Tanrının bir vergisi olan beni mahkûm etmekle ona karşı bir günah işlemeyiniz dediğim zaman, sizin sandığınız gibi kendimi değil, sizi düşünüyorum” diyerek aşağıdaki ünlü benzetmeyi yapar:

“Çünkü gülünç bir benzetmeye müsaade edin, beni öldürürseniz, hem büyük, hem cins, ama büyüklüğünden dolayı ağır ve dürtülmek isteyen bir ata benzeyen devleti yerinden oynatmak için, Tanrının musallat ettiği benim gibi bir at sineğine kolay kolay bir halef (yerine) bulamazsınız.

Ben Tanrının, devletin başına musallat ettiği bir at sineğiyim, her gün her yerde sizi dürtüyor, kandırıyor, azarlıyorum; peşinizi bırakmıyorum.

Benim gibi bir kimseyi kolay kolay bulamayacaksınız; onun için, size kendinizi benden yoksun bırakmamanızı tavsiye ederim.”

Eserde okuyacağınız gibi Sokrates, konuşmasında özür dilemez veya pişmanlık göstermez. Sadece inandığı değerler adına savunmasını yapar. Hayatının geri kalan kısmını felsefeden yoksun veya sürgünde geçirmektense; başlangıçta kimsenin idam etmeyi düşünmediği, sadece susturulması ve af dilemesi hedeflenen filozof, prensiplerine ters düşmeyerek ölümü tercih eder.

“Gençlerin ahlakını bozmak ve dinsizlik” suçlamalarıyla açılan dava sonucunda, 500’ler Meclisi kararıyla, 70 yaşındaki Sokrates MÖ 399’da ölüme mahkûm edilir.

Yazıyı günümüzde hala çok ihtiyacımız olan dürüstlük adına Sokrates’in vasiyeti ve savunmasının son sözleriyle bitiriyorum:

“Sizden dileyeceğim bir şey daha kaldı;

Çocuklarım büyüdükleri zaman,

Atinalılar, erdemden çok zenginliğe yahut herhangi bir şeye düşkünlük gösterecek olurlarsa,

Ben sizinle nasıl uğraşmışsam, siz de onlarla uğraşınız, onları cezalandırınız;

Kendilerine, kendilerinde olmayan bir değeri verir, önem vermeleri gereken şeye önem vermez, bir hiç oldukları halde kendilerini bir şey sanırlarsa,

Ben sizi nasıl azarlamışsam, siz de onları öyle azarlayınız.

Bunu yaparsanız, bana da, okullarıma da doğruluk etmiş olursunuz.

Artık ayrılmak zamanı geldi, yolumuza gidelim:

Ben ölmeye, siz yaşamaya.

Hangisi daha iyi?

Bunu Tanrı’dan başka kimse bilemez.”

ALINTILAR

“İyice bilin ki bir değil bin kez ölmem gerekse de doğru bildiğimi yapmaktan vazgeçmeyeceğim.”

“Ölümün insanoğlunun başına gelen iyiliklerin en iyisi olup olmadığını kimse bilmiyor, ama güya başa gelebilecek en büyük kötülük olduğunu sandıklarından ondan korkuyorlar. “

“Orada hiç şüphesiz soru sorduğundan dolayı ölüme mahkûm edilme tehlikesi de yoktur. Doğruyu söyleyen orada ölümsüz de olacaktır.”

 “Birinin bilmediği bir şeyi bildiğini sanması cehaletin en utanç verici türü değil midir?”

 “Asla! Böyle bir şey yapmaktansa, sizin alıştığınız gibi kendimi savunmaktansa, kendi alıştığım gibi konuşarak ölmeyi üstün görürüm.”

“Kendilerini bilgili olarak satanlar, gerçekte en bilgisiz olanlardır.”

“Her şeyi bilmektense, kendim olmaya çalıştım…”

“Sorgulanmayan hayat yaşanmaya değmez “

“İyi konuşup konuşmadığımın ne önemi var? Söylediklerimin doğru olup olmadığına bakın sadece.”

“Her gittiğim yerde gençler yine beni dinlemek için etrafıma toplanacak bunu biliyorum. “

“İnsanları öldürerek herkesi kötülüklerinizi kınamaktan alıkoyacağınızı sanıyorsanız yanılıyorsunuz.”

“Yargıçlar inanın ki asıl mesele ölümden kaçınmak değil, haksızlıktan sakınmaktır.”

KİTAP KÜNYESİ

Adı:                       Sokrates’in Savunması

Yazar:                   Platon, Cüneyt Yalçın (Çevirmen)

Format:               Storytel

Kitabın türü:      Dünya Klasikleri, Felsefe-Düşünce, Hukuk